5 Kasım 2024 günü BİST 100 endeksi 8618,57 idi. Beş gün sonra 11 Kasım 2024 günü 9248,74’e yükseldi. Beş günde yüzde 7,3 oranında arttı.
Geçmiş yıllara bakarsak, tüm dünyada borsalarda, yükseliş ve düşüşler yaşanıyor. Ama Türkiye’de borsa zaman içinde adeta kumar masası gibi çalıştı, spekülatif kârlar ve yüksek zararlar getirdi.
Söz gelimi 2022 yılında TÜFE’ye göre hesaplanan reel getiri oranı yüzde 40,40 ve 2023’te ise yüzde 33,16 oldu. İki yılda yüzde 87 reel getiri sağladı ve bu reel getiri spekülatif bir getiridir.
Son on yılda BİST 100 endeksi; TÜFE’ye göre hesaplanan reel getirisi, aşırı kırılganlık gösterdi. (Aşağıdaki tablo ve grafik.)
Borsa neden kumar masası oldu?
1.Borsa manipülasyona açıktır?
Borsa, bütün dünyada çok konuşulur. Ekonomik istikrarın bir nevi barometresidir. Bu nedenle borsada yapay piyasa oluşturmak, manipülasyon yapmak, yalnızca kâr veya zarar edenleri değil, tüm toplumu ilgilendiriyor.
Bizde borsada manipülasyon yapıldığını, zaman zaman yansıyan haberlerden öğreniyoruz.
Türkiye’de bu nedenle 2006 yılında 131 kişi tutuklanmıştı.
2022 yılında Borsa İstanbul hisselerinde manipülasyon yaparak haksız kazanç elde ettiği tespit edilen 10 kişiye yönelik İstanbul merkezli 4 ilde eş zamanlı operasyon düzenlendi.
Demek ki bizde sermaye piyasasında düzenleme ve denetimde eksiklik var.
2.Ekonomik kriz ve güven sorunu var.
Faizlere yanlış müdahale, faiz oranlarındaki oynaklık, yüksek enflasyon, ekonomik istikrar sorunu yarattı. Kur ve reel faiz beklentisine göre, sıcak para hareketleri arttı. Piyasa aşırı kırılgan oldu.
Hükûmetin istikrar programı yapmayarak, krizi olağan politikalarla yönetmek istemesi, cumhurbaşkanlığı ve diyanet harcamalarında tasarrufa gitmemesi, enflasyon direnci, demokrasi ve hukukun üstünlüğünde geri düşmemiz, güven bunalımı yarattı. Borsa uzun dönemli güvenli yatırım aracı olmaktan çıktı ve spekülatif yatırım aracına dönüştü.
Borsa’da manipülasyon, hisse senedi fiyatlarının suni şekilde yükseltilmesi veya düşürülmesi amacıyla yapılır. Yöntemleri ise; Sahte emir, içerden bilgi sızdırma, haber manipülasyonu gibi yöntemlerdir.
3.Piyasada belirsizlik ve sığlık var.
İstanbul Borsası, gelişmiş ülke borsalarına göre, daha sığ ve likidite açısından daha yetersizdir. Bu nedenle yüksek dalgalanmaları önlemekte yetersiz kalıyor.
4.Siyasi ve Jeopolitik Riskler yüksektir.
İç siyasette gerginlik yüksektir. Türkiye'nin jeopolitik konumu, Orta Doğu İsrail savaşı Türkiye’nin risklerini artırdı. Güven sorununu artırdı. Ciddi ve kalıcı yabancı sermaye girmiyor. Spelükatif sermaye sıcak para olarak giriyor. Sıcak paranın ani çıkışı her yerde ve her zaman krizi derinleştirmiştir.
Türkiye’de tasarruflar küçük ve dağınıktır. Bu tasarrufları borsada bir araya getirip, yatırımlara yöneltmemiz gerekir. Bu yol kalkınmamız için çok etkili bir yoldur. Ancak biz bu yolu, bir grup, bir kişi veya kişilerin kumar masası haline getirirsek, uzun süre bu imkândan mahrum kalırız.