2024 GSYH’da büyüme oranı yüzde 3,2 oldu. 2024 yılında nüfus artış hızı binde 3,4 oldu. Bu durumda 2024 fert başına GSYH’da büyüme 2,85’tir. Bir ekonomide gelir artışını, fert başına büyüme gösterir.
Dolar olarak fert başına gelir, 15 bin 463 dolar oldu. Uluslararası mukayese için, dolar olarak fert başına gelir gereklidir. Ancak ihtiyatlı yorumlamak gerekir. Çünkü; reel kurdan, dolar endeksinden, etkilenir.
1. Fert Başına GSYH’ da Yüzde 2,85 büyüme Türkiye şartlarında düşük bir büyümedir. Çünkü;
Türkiye sürekli cari açık verdiği için dış borç ödeme kapasitesi düşüktür.
Ama dış borçları ödemek için önce yurt içinde gelir artışı yaratmak gerekir.
Fert başına GSYH’da büyümenin düşük kalması, tasarrufları da negatif etkiler. Türkiye de gelir dağılımının aşırı bozuk olması, bazı kesimlerde gelir artışının daha yüksek olması demektir. Bu durum tasarruf artışına neden olabilir. Ama onların tasarrufu da, istikrar sorunu, güven sorunu ve para aklama saikleriyle, altın gibi atıl yatırımlara gidiyor veya dışarıya transfer ediliyor.
2. İmalat sanayiinde daralma oldu. Sektörler itibariyle yüzde büyüme oranı;
- Tarım ; 3,9
- Sanayi ; 0,5
- İmalat sanayii ; -0,2
- Hizmetler ; 3,1
- Finans -sigorta ; 4,9
- İnşaat ; 9,3 olarak gerçekleşti.
İmalat sanayii, sanayi sektörünün yüzde 80’ini oluşturur. Son yıllarda sanayi sektöründe ve imalat sanayinde büyüme, ya düşük kaldı veya eksi oldu. Bizim gibi gelişmekte olan ülkeler için, eğer teknoloji üretimi, inovasyon, sanayileşme gerçekleşmiyorsa, tek başına büyüme kalkınmayı ve zenginleşmeyi sağlamaz.
Türkiye’de temel sorunlardan birisi de, erken sanayisizleşmedir.
Erken sanayisizleşme, ülkelerin sanayi sektörüne tam anlamıyla entegre olmadan, sanayi üretiminin ve istihdamının daralması demektir.
Erken sanayisizleşmenin, ekonomik istikrar ve kalkınma üzerinde olumsuz etkileri vardır. Erken sanayisizleşme gelişmekte olan ekonomileri ithalata bağımlı ekonomi yapar. Bu durumda sürekli dış açıklar oluşur. İstihdam oranı düşük kalır.
Türkiye de erken sanayisizleşmenin nedenleri, sıcak para politikası ile ithal girdi payının artması, Hükümetin inşaatta rant kollama politikası ile tasarrufların inşaat sektörüne gitmesi, terör sorunu ve güven sorunudur.
3. 2024’te büyümeye en büyük katkı yine tüketimden geldi.
Hane halkı tüketimin GSYH içindeki payı yüzde 59,2’dir. 2024 yılı büyüme oranında en büyük katkıyı hane halkı tüketim harcamaları yüzde 2,1 puan katkı yaptı. İhracatta büyüme 0,9 oldu, ithalatta küçülme yüzde -4,1 oldu. Dış ticaretin büyümeye katkısı 1,1 puan oldu. (Aşağıdaki tablo)
4. Büyüme kapsayıcı olmadı.
İstikrarlı bir ekonomide, büyüme, istihdam ve bölüşümün dengeli olması gerekir.
Türkiye de yüzde 3,2 büyüme düşüktür ve fakat aynı zamanda kapsayıcı değildir.
- En yoksul kesimin milli gelirden aldığı pay azaldı, en zengin kesimin milli gelirden aldığı pay arttı.
- Gini katsayısı büyüdü. Yani gelir dağılımı bozuldu.
- Fiili işsizlik oranı arttı. (Veriler önceki yazılarımda var.)
5. Türkiye düşük büyüme dönemine girdi. Bunun nedenleri;
- 22 yıldır cari açık yoluyla kaynak kaybetmemiz,
- Kamu – özel işbirliği yoluyla yapılan yatırımlarda ortaya yüksek maliyet ile bütçenin ipotek altına alınması ve atıl yatırımlar,
- İktisat politikalarının tek hedefe, iktidarda kalma hedefine göre organize edilmesi, Planlamanın kaldırılması,
- Türkiye şartlarına ve konjonktüre göre bir istikrar programının yapılmamasıdır.
Potansiyel büyümeyi düşüren bu nedenler devam ettiği için bundan sonra da düşük büyüme ve daralma yaşayacağız.
