Merkez Bankası ödemeler dengesine göre, 2O24 Ocak-Eylül dokuz aylık cari açık 5,3 milyar dolardır. Cari açık dış ekonomik ilişkilerden dolayı kaybettiğimiz dövizdir.
Hükümet cari açığı düşürdük diye kıyametler koparıyor. Gerçek ise çok farklıdır. Bu on ayda ayrıca net hata ve noksan kaleminden 20,7 milyar dolar da kaynağı belli olmayan döviz çıkışı oldu.
Nedeni ne olursa olsun, kaynağı belli olsun veya olmasın, on ayda döviz kaybımız kaynağı belli olan 5,3 milyar dolarlık cari açık ile kaynağı belli olmayan 20,7 milyar dolarlık net hata ve noksan kaleminden döviz çıkışıdır.
Toplam döviz kaybımız 26,1 milyar dolardır.
Merkez Bankası 20,7 milyar dolar döviz kaybını net hata ve noksan kaleminde gösterdiyse elbette bu kayıp değil anlamında okunamaz.
Literatürde net hata ve noksan kalemine neden olan;
- Dış ticarette malın teslimi ile ödeme zamanı arasındaki uyumsuzluk;
- Gümrük işlemlerinde beyanat hataları,
- Kayıt dışı para giriş ve çıkışları,
- Turizm ve bavul ticaretinde döviz hareketlerini ölçmek için yapılan anket hatalarıdır.
Açıklanan on aylık ödemeler dengesi aşağıdadır;
2022 yılında da Türkiye’ye net hata ve noksan kaleminden 23,7 milyar dolar kayıt dışı döviz girişi olmuştu. Ama yine de o yıl net hata ve noksan kalemi, 46,6 milyar dolar olan cari açığın yarısı kadardır.
Bu sene on ayda cari açığın dört katı kadar kayıt dışı döviz çıkışı var. Bunu nasıl okumalıyız?
1. Merkez Bankası ödemeler dengesi hesabını doğru yapamıyor veya yapmıyor.
2. ABD’ye on bin dolardan, Avrupa’ya on bin Euro’dan fazla yanında para götüremiyorsun? Nasıl oluyor da Türkiye’den 20,7 milyar dolar kayıt dışı para çıkıyor?
3. Geçen sene altın ithalatına kota getirildi. Acaba bu defa altın kaçak yoldan giriyor ve parası da kaçak yoldan mı çıkıyor. Kaçak yoldan altın girişini ve döviz çıkışını kimler yapıyor? Bunlara göz mü yumuluyor?
4. Türkiyede beyin göçü gibi sermaye göçü de mi başladı? Sermaye çıkaranlar neden çıkarıyor? Zaman zaman basında bazı holdinglerin Türkiye’de bankalardan kredi alarak, yurt dışında yatırım yaptıkları haberleri yer aldı. Bunlar neden ve kimden korkarak mal varlıklarını yurt dışına götürmek istiyorlar?
5. Türkiye para giriş ve çıkışını da kontrol edemiyor. Yahut da etmek istemiyor. Ama döviz çıkaranlar nasıl çıkarıyor? Bankalardan yurt dışına döviz transferleri inceleniyor. Döviz çıkaranlar hangi mahfellere yakındır.
6. Türkiye şartlarında Net hata ve noksan kalemi bir -iki milyar dolar olabilir. Ancak eğer cari açığın 4 katı büyüklüğünde ise, bu hata değil doğrudan hiledir. Bu Ödemeler bilançosunu okuyan yabancı yatırım sermayesi Türkiye ye gelmez.
7. Bu parayı kimlerin çıkardığı kamuoyunda tartışılıyor. Bu nedenle üretici ve tüketici güveni düştü. Piyasalar kırılgan oldu.
Nerden bakarsak bakalım, bugünkü koşullarda ekonomik istikrarın sağlanması imkansızdır. Umut başka iktidarlara kaldı.
