9 Ağustos haftasında, döviz mevduat hesapları 2,8 milyar dolar arttı. Kur korumalı mevduattan çıkanların bir kısmı dövize döndü.
TÜİK verilerine göre; son bir yılda dolar ve Euro TÜFE’nin altında kaldı. Bu nedenle, TÜFE’ye göre dolar yüzde eksi 23,31 ve Euro yüzde 24,82 oranında reel kayıp getirdi. Yani TL değer kazandı. Buna rağmen neden dolar talebi artıyor?
1.Döviz talebinin artmasının bir nedeni mevduat faizinin daha yüksek reel kayıp getirmesidir.
Ortalama mevduat faizi de TÜFE’nin altındadır. Son bir yıldır hükûmet herkesi kur korumalı mevduattan çıkışa zorluyor. Ancak Eylül 2023’ten beri de TÜFE oranı yüzde 60 altına inmedi. Demek ki, TL mevduatta kalanların da reel kaybı daha fazla oldu.
Mamafih, TÜİK’in yayınladığı Finansal yatırım araçları reel getiri oranlarına bakarsak, TÜFE’ye göre Temmuzdan Temmuza son bir yıl mevduatta kalanların eksi yüzde 26,11 oranında reel kayıpları oldu. Yani mevduatta eksi reel getiri, dolar ve Euro’dan daha fazla oldu.
TÜİK verilerine göre aylık bazda da, son bir yıl içinde TÜFE’ye göre TL mevduatı son bir yıl içinde, yalnızca Haziran 2024’te aylık yüzde 1,62 ve Temmuz’da aylık 0,11 reel getiri sağladı, diğer aylar hep reel kayıp getirdi.
Bundan sonra faizler inmez ve TÜFE’de yüzde 50 altına düşerse, TL mevduatında reel getiri olur… Ancak bankalar TÜFE’den daha önce mevduat faizini indiriyor.
2.Dövize talebin artmasının ikinci nedeni TL’deki riskler ve belirsizliktir.
Kur korumalı mevduat faizi, mevduat faizinden daha düşük yüzde 35’dir. Kurlardaki artış da TÜFE altında kalıyor. KKM’dan çıkanlar TL mevduata veya döviz mevduata dönüyorlar.
TL mevduat sahibi, Carry trade’cilerin yaptığı gibi doları bozdurup TL faize yatırsalar vade sonunda tekrar dolara dönseler, reel getiri sağlarlar. Ama bu defa da bir gecede dolar şoku yaşamaktan korkuyorlar.
Kur şoku yaratacak siyasi, sosyal ve ekonomik nedenler var…
a.Türkiye’nin Orta Doğu politikaları ideolojik bazlıdır. Bunu tartışmak ayrı bir konudur. Ancak bu politikalar ve jeopolitik riskler yabancı yatırım sermayesi ve şimdi var olan sıcak para açısından tepki görüyor.
b.Öte yandan Türkiye’nin demokrasi ve hukukun üstünlüğünde geri düşmesi ve güven sorunu oluşması da yabancı sermaye açısından risklidir.
c.Dahası son yıllarda, dinde radikalleşme çağın gerçeklerine çok ters yolda gitmeye başladı. Söz gelimi Diyanet İşleri Başkanı’nın kılıçla minbere çıkması gibi radikal çıkışlar, dünyada ve sermaye çevresinde tepki çekti.
d.Türkiye’nin kısa vadeli dış borç stoku arttı. Birleşmiş Milletler’e göre Türkiye dış borçlarda riskli ülkeler arasında yer alıyor. Dış borç ödeme sorunu yaşarsak, kur şoku da yaşarız.
e.Türkiye’nin doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişine ihtiyacı var. Çünkü bu tür sermaye, yeni yatırım yapar, teknoloji getirir, ilave katma değer ve istihdam yaratır, uzun dönemli olduğu için cari açığın en iyi finansman aracıdır. Ne var ki, son bir yılda Türkiye’ye bol sıcak para girdi. Sıcak para girdiği gibi bir gecede çıkar. Kur şoku kaçınılmaz olur.
Sonuç: Türkiye, bu iktidar döneminde istikrar için sıcak paraya sarıldıkça, her zaman döviz sorunu yaşayacaktır.
