Sıcak para (kısa vadeli yabancı finansal yatırım sermayesi) girişi, ekonomiyi aşırı kırılgan yapıyor. Kırılgan ekonomilerde hükümetlerin yanlış kararları ve yanlış tasarrufları ekonomik istikrarı çok hızlı bozuyor.
Türkiye de son 20 yılda sıcak paranın maliyeti yüksek oldu. 2003-2012 Sıcak para girişi nedeni ile TL değerlendi ve bu nedenle üretimde ithal girdi oranı arttı, üretim dışa bağımlı oldu.
Maalesef, 2023 ortasında gelen yeni ekonomi yönetimi bir istikrar programı yapmadı. Yapısal sorunlar için orta ve uzun vadeli planlama yapmadı. İstikrar politikaları, para politikası ve sıcak para girişi ve vergi artışları ile sınırlı kaldı.
2023 Haziran ayı ile 2025 Şubat ayı arasında, Türkiye ye giren portföy yatırımları 35 milyar 215 milyon dolar, çıkan portföy yatırımları 6 milyar 961 milyon dolar oldu. Böylece dönemde toplam 28 milyar 254 milyon portföy yatırımı girdi.
19 Mart sonrası dönemde ise kısa zamanda Türkiye'den yaklaşık 16 milyar dolarlık sıcak para çıkışı gerçekleşti.
MB yeni bir kur şokunu ve dolarizasyonu önlemek için;
Türkiye ye son yıllarda doğrudan yabancı yatırım sermayesi gelmiyor. İç siyasi sorunlar güven sorununa dönüştü ve bu nedenle sıcak para da girişi de artık sınırlı olacaktır. Bu da MB net rezervlerinde yeni bir artış olmayacak demektir.
MB rezervlerinin azalmasının istikrar üstünde negatif etkileri vardır.
1. Kur şoku riski artar.
Düşük döviz rezervleri, Merkez bankasının kura müdahale kapasitesini azaltır. Mart ayında bir dolar bir Euro’dan oluşan kur sepetinin endeks değeri, TÜFE’ye göre 73,48 ve Yİ-ÜFE göre 95,50’dir. TÜFE’ ye göre TL‘nin değeri düşüktür. Ama MB reel kur endeksi artık gerçek durumu göstermiyor. Zira hem baz yılı 2003 çok geride kaldı. Hem de Türkiye de fiyatlar dolar olarak ta arttı. Bu durumda spekülatif ataklar olursa ve yeni siyasi sorunlar ortaya çıkarsa yeni bir kur şoku yaşarız.
2. Enflasyon baskısı oluşur.
TL’nin değer kaybı ithal girdi maliyetlerini artıracağı için enflasyonla mücadele zorlaşır.
3. Yabancı yatırım sermayesi çıkar.
Düşük rezervler, yatırımcılar nezdinde ülkenin risk algısını yükseltir ve yabancı sermaye çıkışına neden olur.
4. Cari açığın ve kısa vadeli dış borçları çevirmek zorlaşır.
Geçen sene Ocak-Şubat, ilk iki ayda 5,6 milyar dolar olan cari açık bu sene aynı iki ayda 8,4 milyar dolara yükseldi.
Cari açığın en uygun finansman yolu, doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişidir. Bizde ise yabancı yatırım sermeyesi gelmiyor ve eskiden gelenler de satıp çıkıyor. O zaman tek finansman yolu dış borçlanma kalıyor.
Türkiye’nin bir yılda ödemesi gereken dış borç stoku 223,6 milyar dolardır. Buna ilave olarak 45-50 milyar dolarda cari açık bekleniyor. Bu durumda dış borçları çevirmekte zorlanacağız.
5. MB Reel faiz oranlarını yüksek tutmak zorunda kalır.
Merkez bankasının dolarizasyonu ve kurdaki dalgalanmaları engellemek için faiz oranlarını, yüksek reel faiz seviyesinde tutması gerekir. Üretim maliyetleri artar. Reel sektör finansman sıkıntısı çeker.
İstikrar politikaları bir bütündür. Konjonktüre göre birlikte ve koordineli olarak bir plan içinde, 3 yıllık bir istikrar programı da yaparak, kullanmak gerekir. Aksi halde, spekülatif sıcak paraya mahkum olursunuz.