Dün Merkez Bankası, bir haftalık repo ihale faizini yüzde 46’dan yüzde 43’e indirdi. Gecelik vadede borçlanma faiz oranını da yüzde 44,5’ten yüzde 41,5’e indirdi.
Bilindiği gibi gecelik borçlanma faizi Merkez Bankası'nın gecelik vadeli borç alırken ödediği faiz oranıdır.
Reel faizler yüksek olmasına rağmen, MB faizleri düşürmede ihtiyatlı davranacağını açıkladı. Bunun nedenleri olarak da;
- Temmuz ayında TÜFE’nin, hazirana göre artacağını;
- Jeopolitik gelişmelerin, ABD’nin korumacılığı küresel sisteme yaymasının, dezenflasyonist sürece risk etkileri olabileceği, olarak açıkladı.
- Ayrıca MB’nın siyasi iç riskleri de dikkate aldığı anlaşılıyor.
Merkez Bankası gösterge faizi Eylül 2024 tarihine kadar TÜFE oranından düşüktü. Ekim 2024‘ten sonra TÜFE’nin üstünde kaldı. (Aşağıdaki Grafik)
Bu tarihe kadar mevduat faizleri de eksi idi. Mevduatta eksi reel faiz, tasarrufların düşmesine, dolarizasyona ve konut fiyatlarının balon yapmasına neden oldu. Üstelikte eksi reel faizde gelir yok ve fakat devlet mevduat faizi nominal gelirinden birde vergi aldı. Zarardan vergi almak ceberrüt devlet işidir ve rasyonel politikaların tam tersidir.
Burada insanın aklına takılan soru TÜFE oranları gerçek enflasyonu gösteriyor mu? sorusudur. Zira son enflasyon verisine bakarsak, İTO’nun Haziran ayı yıllık geçinme endeksi oranı yüzde 44,38 ve TÜİK’in yıllık TÜFE oranı yüzde 35,05 oldu. Arada 9,33 puan fark var. IMF veya Dünya Bankası’nın yıllık projeksiyonlarında 2024 yılı dünya ortama enflasyon oranı yüzde 6 dolayındadır.
Eylül 2024 sonrası kredilerde yüksek reel faiz nedeni ile ve ayrıca kredilerde sınırlama olunca, işletmeler finansman zorluğu yaşadı. Büyük işletmelerin kullandığı kredilerde bu sene birinci çeyrek yüzde 15,80 ikinci çeyrek yüzde 14,20 oranında azalma oldu.
Kaynak: MB
Yine kredilerde yüksek reel faiz nedeni ile, sabit sermaye yatırımları düştü. Kapasite artışı ve üretim artışı yavaşladı. Katma değer artışı ve büyüme negatif etkilendi ve 2025 ilk çeyrek büyüme oranı yüzde 2 oldu.
Kaynak :MB
Faiz maliyetlerinin artması; enflasyonla mücadeleyi zorlaştırdı. Firmalar maliyet artışının bir kısmını geriye yansıttı. Yani işçi ücretleri reel olarak düştü. Bir kısmını ileriye yansıttı ve ürün fiyatları arttı. Yine de İSO verilerinden görüyoruz ki zarar eden işletme sayısı arttı.
Maliyet artışı, ürün fiyatlarında artış dış ticarette rekabet gücünü düşürür ve dış ticaret açığı artar. Mamafih bu sene, TÜİK verilerine göre Ocak-Nisan arasında ithalat 3,7 arttı, ithalat daha yüksek yüzde 6,6 oranında arttı.
Maliyet artışının yarattığı talep ve üretim sorunu, dayanıklı tüketim malları ile konut ve otomobil sektöründe daha çok hissedildi.
Temmuz TÜFE oranı tahminen yüzde 36 olacaktır. MB’nın gösterge faizini yüzde 43’e düşürmesi, iki veriyi kullanırsak, yüzde 5,14 reel faiz demektir.
Yeni bir operasyon olmazsa, jeopolitik sorun yaşamazsak, Türkiye gibi istikrar sorunu yaşayan bir ekonomide reel faiz oranını yüzde 5 dolayında tutmak rasyonel bir politikadır.
