Finansal yatırım araçları içinde son bir yılda borsa yüksek reel kayıp getirdi. Külçe altın devamlı kazandırdı.
Mevduat faizi;
2024 ve öncesinde yüksek reel kayıplar getiren mevduat faizi, TÜFE’ye göre bu sene Haziran ayında yıllık yüzde 5,43 oranında reel getiri sağladı. Aslında kriz ortamlarında yüzde 5 reel faiz gerekli bir orandır. Ama Türkiye’de mesele mevduat faizi ile kredi faizi arasında yüksek fark olmasıdır.
Bist 100 endeksi
Bist 100 endeksinin son bir yılda TÜFE’ ye göre yıllık reel kayıp oranı çok yüksek, yüzde eksi 33,48 oldu. Bist 100 dünyada en fazla zarar getiren borsa oldu ve dünya borsalarından ayrıştı. Borsanın bu durumu aynı zamanda en önemli kriz göstergesidir.
Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi, ABD, Almanya, Meksika borsaları yüksek reel getiri sağladı. Endonezya ve Brezilya’da reel kayıplar düşük kaldı. Türkiye’de reel kayıp ise kat be kat yüksek, yüzde eksi 33,48 oldu.
Bist 100 neden dünyadan ayrıştı?
1. Güven sorunu ve belirsizlik;
Üretici ve tüketici güveni azaldı. İstikrar programı yapılmadı ve Mali disiplin sağlanamadı. Hukuk ve demokrasi sorunu çok tartışılıyor. Ekonomik kriz ve siyasi sorunlar nedeni ile belirsizlik arttı ve yatırım ortamı kalmadı.
2. Yabancı sermaye çıkışı
Borsada yabancı yatırımcının payı 2013'te yüzde 60 iken, Bu pay şimdilerde yüzde 25 dolayındadır.
3. Reel faiz
Son bir yıldır yüksek reel faiz var. Yüksek reel faiz borsaya talebi düşürdü.
4. Şirket Karlılıkları azaldı.
İSO birinci ve ikinci 500 büyük firmalarda zarar eden firma sayısı arttı ve şirketlerde kârlılık azaldı.
5. Borsa İstanbul spekülasyon ve manipülasyona açıktır.
Söz gelimi, Anadolu Ajansının 28 Mayıs 2025 günlü haberine göre, ’’Borsa İstanbul’da pay piyasasındaki bazı işlemlerde sosyal medya aracılığı ile manipülasyon yapıldığı iddiası ile 15 şüpheli göz altına alındı.’’
Euro/Dolar
2024 Haziran ayında Euro/dolar paritesi 1,0701 idi. 2025’te aynı ayda 1,1577’ye çıktı. Son bir yılda reel kayıp oranı Euro’da yüzde 3,87 ve Dolarda yüzde 10,26 oldu.
Döviz kurlarında kritik sınırdayız. Bunun nedenleri;
1. Bu sene Turizm geliri düşük kalacak. Bunun nedeni siyasi gerilim, orman yangınları ve Türkiye’nin artık turizmde pahalı bir ülke olmasıdır.
2. Bu sene dış ticaret açığı ve cari açık arttı. Döviz ihtiyacı arttı.
3. Yabancı yatırım sermayesi gelmiyor, tersine hızlı çıkıyor. Dün de söylemiştim. Nisan 2025’te bir ayda Türkiye’den 268 milyon dolar doğrudan yabancı yatırım sermayesi, 10 milyar 877 milyon dolar portföy yatırımı çıktı.
4. Bir yıl içinde ödenecek kısa vadeli dış borç stoku arttı.
5. Kur korumalı mevduatta, TL‘ye zorlama şartları gevşedi.
Bu nedenlerle bundan sonra döviz kurları TÜFE’nin üstünde artar.
Altın
Yıllık olarak en yüksek reel getiriyi, yüzde 29,9 oranında altın getirdi.
Dünyada Trump ve Putin var olduğu sürece, dünya kağıt banknotlara bağlı kaldığı sürece, altın fiyatları artar.
