Prof.Dr.Esfender KORKMAZ

Tarih: 01.07.2025 00:04

Yanlış yönetim beklentileri bozdu

Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, “Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde Yapay Zeka Destekli Muhasebe ve İleri Analitik Projesi”nin devreye alındığını ve amacın, kamu kaynaklarını daha verimli kullanmak, şeffaflığı ve hesap verebilirliği artırmak ve mali disiplini güçlendirmek olduğunu açıkladı.

Yeni ekonomi yönetiminin ikinci yılı bitiyor. Ekonomi yönetimi iki sloganla başlamıştı. Birisi mali disiplin, ikincisi ise rasyonel politikalar.

Mali Disiplin gerçekleşmedi, zira;

• Bütçe açıkları arttı.
• Kısa vadeli dış borçlanma arttı.
• Yatırımların bütçe içindeki payı azaldı.
• Bütçe harcamalarında detaylandırma yapılmadı ve Meclis ve Sayıştay denetimi azaldı.

Rasyonel Politikalar, İrrasyonel oldu.

Rasyonel politikalar, ekonomi, siyaset ve sosyal alanda, koordineli, akılcı, veri temelli ve bilimsel ilkelere dayanan karar ve uygulamalardır.

TÜİK son günlerde üç veri yayınladı. Bu verilere bakarak rasyonel politikaların seviyesini ölçebiliriz.

1.Üretici ve tüketicinin güveni düştü. Beklentiler kötüleşti.

• 2025 Haziran ayı Tüketici güven endeksi, bir önceki yıla göre geriledi.
• Reel kesim güven endeksi, geçen sene Haziran ayında güven sınırı üstünde 103,2 iken bu sene Haziran ayında güven sınırı altına düştü 98,4’e geriledi.
• Tüketici ve reel kesim bir yıl sonrası beklentisi de, bu seneden daha kötü olacak şeklinde oldu. (Aşağıdaki tablo ve Grafik)

TÜKETİCİ ve REEL SEKTÖR GÜVEN ENDEKSLERİ

Beklentilerin bozulması ne anlama gelir?

• Hanehalkı ve reel sektörün enflasyon beklentileri yükseldiğinde, fiyatlara önceden zam yapma eğilimi artar; bu da “enflasyon sarmalı” riskini güçlendirir.
• Olumsuz beklenen ekonomik tablo, Türk Lirası’na olan güveni zayıflatır. Bu durumda döviz talebi artar, TL’nin değeri düşer.
• En önemli sonucu, yerli ve yabancı sermaye yatırım yapmaz, yerli sermaye çıkar.

2.Dış açıklar artıyor?

• 2024 Ocak-Mayıs ilk beş ayında, dış ticaret açığı 36,6 milyar dolar iken bu sene aynı dönemde 41,3 milyar dolara yükseldi.
• Yine geçen sene aynı dönemde tüketim malı ithalatı 22 milyar dolar iken bu sene 24,4 milyar dolara yükseldi.

2003 yılından, 2025 Mayıs ayına kadar geçen 22 yıl 5 ayda, 1 trilyon 263 milyar 653 milyon dolar dış ticaret açığı verdik. Dile bile kolay değil. Bu açığın bir kısmını Turizm gelirleri ile kapattık. Sonuçta 760 milyar 780 milyon cari açık vermiş olduk. Türkiye bu nedenle yoksullaştı.

Ekonomi yönetimi altın ithalatını yasakladı ve fakat bu defa da MB net hata ve noksanları (kayıt dışı hareket) arttı. Gerçekte ekonomi yönetiminin yapması gereken;

Bir… Üretimde ithal girdi payını azaltmak ve bu nedenle bazı sektörlerde ithal ikamesi politikası uygulamak olmalıydı, yapmadı.

İki… Türkiye’nin milli dış ticaret politikası olmalıydı. Olmadı. Zira Çine ve Rusya’ya karşı verdiğimiz dış ticaret açığı, toplam açıktan daha fazladır.

3. İş aramayanlar artarken, işsizlik düşüyor.

2024 Mayıs ve 2025 Mayıs aylarında işsizlik oranı yüzde 8,4 olarak aynı kaldı. Ancak İşsiz ve Potansiyel işgücü bütünleşik oranı geçen sene mayıs ayında yüzde 17,3 iken bu sene yüzde 20’ye yükseldi.

İnsanlar neden iş aramaktan vazgeçsin, nasıl oluyor da iş bulamayanların morali bozuluyor ve iş aramaktan vazgeçiyor. TÜİK bunları dikkate alarak, Türkiye için ve Türkiye ye özgü bir işsizlik modeli neden geliştirmiyor? Bunlar akla zarar sorulardır.

Öte yandan siyasi sorunlar, ekonomik ve sosyal istikrarı bozdu.

Ekrem İmamoğlu ve Belediye başkanlarının tutuklu yargılanması, üretici ve tüketicide güven kaybına neden oldu. Beklentileri olumsuz etkiledi.